نقد مردم شناختی ایران در قالب خاطرات یک مدیر مدرسه

جلال در نگاه من

نثر داستان و خلاصه آن

انتقاد سیاسی و تعهد اجتماعی

تنوع شخصیت‌ها و مردم‌گرایی داستان

گمنامی شخصیت‌ها

حجم کم کتاب؛ مختصر و مفید

چندبارخوانی

اطلاعات کتاب‌شناختی اثر:

نقد و بررسی کوتاه کتاب داستان «مدیر مدرسه» | سید جلال آل احمد

سید جلال آل احمد، شوهر سیمین دانشور، از خانواده‌ای سنتی و مذهبی بود که پس از مدتی فعالیت سیاسی و اطلاع از وادادگی حزب توده به شوروی، از شرق و غرب و نظام سلطنتی ناامید شد و بار دیگر به ندای فطرتش توجه کرد و به سنت و مردم توجه کرد.

مدیر مدرسه، داستانی است در 19 قسمت؛ نثری روان و خواندنی به همراه استفاده‌های خوب و فراوان از کنایات، ضرب‌المثل‌ها و ادبیات عامیانه. سبک داستان واقع‌گرایانه است و درون‌مایه آن اجتماعی؛ مسائل فرهنگ و به تعبیر امروزی‌تر «آموزش و پرورش». داستان، درباره مدیریت چندماهه معلمی است که از دبیری دبیرستان خسته شده و با رشوه مدیر یک مدرسه نوساز ابتدایی شده است.

به نظر می‌رسد جلال در این داستان، نه فقط نظام آموزشی را بلکه نظام اجتماعی و سیاسی (دوره طاغوت) را هم به نقد کشیده است. اگر خواستید، یک بار هم کتاب را با این نگاه بخوانید!

شخصیت (تیپ)های فراوانی در داستان حضور دارند که همگی در این داستان مختصر به نقد کشیده شده‌اند؛ اصلا همین که در یک داستان مختصر، این همه قشر مختلف مورد توجه قرار گرفته‌اند و بیش از 80 تیپ شخصیتی معرفی کرده، خودش هنر است. در هر قسمت قهرمان اصلی، مدیر مدرسه است که داستان را روایت می‌کند. جلال، مردمی است و داستانش هم مردمی. تعهد اجتماعی او به مردم در جای‌جای روح داستان می‌بارد. او نیامده از برج عاج روشنفکری به مردم نگاه کند، بلکه در این داستان، از میان مردم به مردم نگاه می‌کند.

تقریبا گمنامی ویژگی مشترک همه شخصیت‌هاست. ما تا آخر داستان هم اسم ناظم، رئیس فرهنگ، مدیر قبلی، معلم کلاس چهارم و دیگران را متوجه نمی‌شویم. خب، اسم‌ها مهم نیستند و کنش‌های شخصیت‌ها مهم‌اند. ضمن این که توان هنری جلال، اینجا هم خودش را نشان داده است.

بگذریم، خوب است همه نویسندگان بتوانند مجموعه‌ای از حرف‌هایشان را در حجم مختصر و به زبان هنری بگویند!

کتاب‌های جلال، بی‌شک از جمله کتاب‌هایی هستند که قابلیت چندبارخوانی دارند؛ یعنی می‌توان هر چند سال یک‌بار آن‌ها را خواند و چیزهای تازه‌ای پیدا کرد و بهره‌های تازه‌ای برد. بله! درست فهمیدید! دومین بار است که این کتاب را خواندم.

عنوان کامل اثر:

مدیر مدرسه

نویسنده:

سید جلال آل احمد (متولد 1302-متوفای 1348 شمسی)

ناشر:

تهران: نهاد کتاب‌خانه‌های عمومی کشور: موسسه انتشارات کتاب نشر (براساس چاپ انتشارات میراث اهل قلم)

نسخه‌ای که من خواندم:

چاپ اول، 1391: 100 هزار نسخه، 80 صفحه، 2000 تومان. (کتاب در سال‌های متفاوت توسط ناشران مختلف چاپ شده است.)